بدنبال حضور بیش از 100 نفر از زنان سرشناس، حقوقدان، روزنامه نگار، قهرمان ورزشی و هنرمند در مجلس اسلامی روز یکشنبه 10 شهریور، لایحه اسلامی-ارتجاعی خانواده از دستور صحن علنی مجلس موقتا خارج شد. این خبر را گروه های حقوق زن و برخی سازمان های سیاسی اپوزیسیون پیروزی بزرگ برای جنبش زنان و عقب نشینی مهم برای رژیم خطاب کردند. برخی آنچنان به ذوق آمده بودند که تیتر زدند: "مجلس در تسخیر نمایندگانی از فعالان زن" یا این واقعه را "موفقیت تاریخی فعالان زن" نامیدند.
در عالم واقع چه اتفاق افتاد؟
پس از بالا گرفتن اعتراض علیه لایحه ارتجاعی تنظیم شده توسط دولت، زمانی که اعلام شد لایحه در دستور کار مجلس قرار میگیرد، گروه های مختلف زنان تصمیم به حضور در مجلس و مذاکره با باصطلاح نمایندگان گرفتند. این فعالین در دسته های چند نفری با نمایندگان مختلف مذاکره کردند، برخی از نمایندگان حاضر به پذیرش آنها نشدند، از جمله نمایندگان زن. در گزارشی میخوانیم که این زنان بمدت طولانی، بدون هیچ توضیحی، در سالن مجلس معطل گذاشته شدند و بالاخره پس از اعتراض و تهدید به ترک مجلس، برخی از این خانم ها توسط تجری معاون کمیسیون قضایی مجلس پذیرفته شدند. خانم سیمین بهبهانی در این بازه چنین میگوید: "هرچند که برای خود من برخوردهای این نمایندگان به ویژه در ابتدای ورود و معطلی های بی دلیل برخورنده بود اما عذرخواهی ها و توضیحات مکرر آقایان تا حدودی خشم ما را کنترل کرد."
فعالین حقوق زن با استدلال های مختلف، از جمله: "این لایجه با فتوای شرعی تناقض دارد." (خانم عبادی) از این آقایان استمداد کردند تا در این لایحه تجدید نظر کنند. حقوقدان های شرکت کننده قول دادند که حاضرند به نمایندگان در اصلاح لایحه، بویژه سه ماده مورد جدل، مواد مربوط به تعدد زوجات، صیغه و مهریه کمک کنند. بالاخره، لاریجانی، رئیس مجلس اعلام کرد: "با توجه به این که جمعی از شهروندان به ویژه زنان و نیز برخی علما نسبت به مواردی در این لایحه ابراز نگرانی کرده و نقدهایی را مطرح کرده اند" این لایحه برای بررسی دوباره به کمیسیون قضایی بازگردانده میشود. روز بعد هم در واکنش به جنجال "پیروزی" توسط سایت های مختلف، اعلام شد که این لایحه دوباره به صحن علنی مجلس بازمیگردد.
این اتفاق، پیروزی بزرگ، موفقیت تاریخی و ترس رژیم ارزیابی شده است. متاسفانه باید گفت که فعالین زن مجلس را به تسخیر درنیاوردند، بلکه تحقیر هم شدند. از طریق استمداد و درخواست و قول دادن به اینکه خیال شلوغ کردن و جنجال ندارند و قسم به اسلام و قران، قول و وعده برخی نمایندگان جناح دیگر را برای رای منفی به لایحه گرفته اند. در عالم واقعیت مبارزه سیاسی، این را چه باید خطاب کرد؟ توهم یا خود فریبی؟ شاید هم عوامفریبی؟
علیرغم تمام جنجالی که برخی فعالین حقوق زن و رسانه های همیشه پشتیان دو خردادی ها به راه انداخته اند، این برای زنان و جنبش آزادیخواهی زنان حتی یک پیروزی ساده هم نبود، چه رسد به پیروزی تاریخی. این یک حرکت سازشکارانه است که در عمل نه به نفع زنان، بلکه به زیان آنها تمام خواهد شد. این فعالین ملی – اسلامی جنبش حقوق زن دارند با کرنش در مقابل رژیم اسلامی توقعات و انتظارات زنان را پایین میاورند. این حرکت و جشن پس از آن دارد به زنان میگوید، "سهم ما اینست!" رژیم اسلامی زنان را به مرگ گرفته است و فعالین حقوق زن به تب راضی شده اند. جالب اینجاست که تئوریسین های ملی – اسلامی به این واقعیت و نقدی که به این حرکت خواهد شد، واقف اند و پیشاپیش به استقبال آن رفته اند. نیما نامداری در سایت میدان زنان پس از تشویق فعالین زن و جمعبندی این حرکت بعنوان یک حرکت مهم و تاریخی مینویسد: "خلاصه كلام می توان به هنگام ضرورت از مطالبات حداقلی دفاع كرد بی آنكه تقليل گرا بود."
اگر این حرکت تقلیل گرایی نیست، پس چه نوع حرکاتی را میتوان و باید تقلیل گرایانه خواند؟ فعالین زن پس از تحمل سرکوب و تحقیر مداوم رژیم، با هم به مجلس رفته اند، در سالن انتظار تحقیر شده اند، عملا این جاهلین و مرتجعین از گور برخاسته را بعنوان نمایندگان مردم خطاب کرده اند، درخواست و التماس کرده اند، از امام، امام تر شده اند و ادعا کرده اند که اسلام حسینی و قران و فتاوی شرعی با حقوق زن تناقض ندارد، در پاسخ مجلس اسلامی لایحه را موقتا به کمیسیون پس فرستاده است. آنگاه جنجال براه انداختنه اند و این اقدام را بعنوان پیروزی بزرگ و موفقیت تاریخی و تسخیر مجلس به خورد مردم داده اند. این حرکت را چه میتوان نامید بجز کرنش و سازشکاری که بنا به تعریف و خصلت حرکت، به تقلیل خواست ها و توقعات زنان و تضعیف روحیه مقاومت و اعتراض توده ای منجر خواهد شد؟
مساله اینجاست که از یک سو برخی از فعالین حقوق زن در مقابل سرکوب های مداوم رژیم سر فرو آورده اند. و از سوی دیگر جنبش ملی – اسلامی و دو خرداد سابق دارند برای انتخابات مجلس آماده میشوند. این لایحه و واکنش فعالین ملی –اسلامی به آن را باید در این متن بررسی کرد. دگر بار روش های مبارزه، مقاومت یا سازش؟ اعتراض یا مذاکره؟ بر روی میز استراتژیست ها و تئوریسین های ملی – اسلامی آمده است و اینها دارند این اتفاق را دستمایه ترویج تئوری های پاخورده و شکست خورده دو خردادی قرارمیدهند:
"از آنجا كه اغلب چهره‌هاي شاخص گروههاي مختلف زنان در برنامه ديدار با نمايندگان حاضر بودند مي‌توان دريافت كه جنبش زنان به آن بلوغ تئوريك رسيده كه از ايدئولوژيها عبور كرده و بر اساس مقتضاي هر موقعيت واكنش نشان دهد. زنان نشان دادند كه مذاكره را بخشي از مبارزه مي‌دانند و براي اين مذاكره حاضرند پيشقدم باشند. سالها است منتقدين حاكميت تصور مي‌كنند كه گفت و گو به طرف مقابل مشروعيت مي‌دهد. اين تصور برگرفته از ايدئولوژيهايي است كه وضعيتها و ابزارها را صرفا سياه يا صرفا سفيد مي‌نمايانند. اما زنان در فرايند تكامل جنبش دريافته‌اند گفت و گو با قدرت به طور مطلق نه خوب است نه بد. مهم آن است كه اين گفت و گو در فرايندي منطقي و حساب‌شده و با اتكا به واقعيتهاي ساختار قدرت و بدنه اجتماعي جنبش و براي اهدافي قابل دفاع انجام شود... . تجربه ديدار با نمايندگان نشان داد كه هنوز هم مي‌توان در فضاهاي عمومي كنش اعتراضي داشت بدون آنكه هزينه‌هايي فراتر از طاقت جنبش پرداخت. مهم فرايند برنامه‌ريزي و سازماندهي حساب شده و نيز تلاش براي اقناع حداكثري فعالان جنبش است... (نیما نامداری در سایت میدان زنان)
به زبان ساده این تحلیل دارد رهنمود میدهد که باید کلاه را قاضی کرد و سازش را اعتراض "سازمانیافته و منطقی" جا زد. فعالین ملی – اسلامی حقوق زن، دانسته یا ندانسته، خواسته یا نخواسته دارند جنبش حقوق زن را وجه مصالحه قدرت گیری ملی – اسلامی ها و دو خردادی هایی که یک بار با دست خود گور خود را کندند، قرار میدهند. خرد روزمره میگوید: "آزموده را آزمودن خطاست." اما این فعالین باز دارند به جناح ملایم تر رژیم دخیل می بندند و از حالا دارند برای انتخابات آتی خود را آماده میکنند. تئوری اش را هم ابداع کرده اند، توجه کنید: "مجموعه اين فعل و انفعالات نشان داد چرا بنيادگرائي اسلامي (و نه اسلام سنتي) خطرناك‌ترين تهديد موجود عليه زنان است." اکنون حتی میان اسلام سنتی و قشری و "بنیاد گرایی اسلامی" تفاوت قائل شده اند تا این بار حتی ناطق نوری را هم به خیل معتدلین راه دهند. (به گزارش سایت ها از ملاقات با مجلسیون، گویی ایشان با حرکت سر مخالفت خود را با لایحه اعلام کرده است!)
ما فعالین رادیکال جنبش آزادی زن، مانند همیشه، هر گونه کرنش و سازش را افشاء خواهیم کرد و اجازه نمیدهیم تا خواست ها، توقعات و انتظارات زنان، بویژه نسل جوان را تقلیل دهند. افق آزادیخواهی و برابری طلبی افق حاکم بر جنبش آزادیخواهی زنان است. از این رو است که علیرغم کرنش فعالین، زنان هر روزه در کوی و خیابان با نیروهای سرکوب اسلامی در جنگ و گریز اند. هر چه فعالین سرشناس کرنش و سازش بیشتری نشان دهند، جنبش مقاومت توده ای زنان بیشتر از آنها فاصله خواهند گرفت. ما با تمام قوا برای افشای مقاصد سازشکارانه جنبش ملی – اسلامی خواهیم کوشید. جنبش مقاومت زنان را نمیتوان وجه مصالحه پیروزی دو خرداد قرار داد. خواست این جنبش آزادی بی قید و شرط و برابری کامل و واقعی زن و مرد است. این جنبش خواهان لغو کلیه قوانین تبعیض آمیز علیه زنان است. لذا چانه زدن بر سر اجازه همسر اول برای گرفتن زن دوم را تحقیر خود می داند. لغو تعدد زوجات، ممنوعیت صیغه و لغو مهریه و شیربها که رابطه انسانی دو انسان را به یک معامله تبدیل می کند را خواهان است. این جنبش آگاه است که اسلام با حقوق زن سر آشتی ندارد و سکولاریسم شرط لازم دستیابی به آزادی و برابری است.
